Bioblok
Dlaczego warto zacząć leczenie ortodontyczne w 3-7 r. ż. dziecka?
Ortotropia – Wczesne leczenie ortodontyczne dzieci
Ortotropia to technika ortodontyczna, istotą której jest przyczynowe leczenie wczesne. Leczenie wczesne dotyczy dzieci w okresie wzrostu twarzy. Optymalnie, gdy jest to tzw. leczenie przechwytujące, którego celem jest „przechwycenie” wady zgryzu w jej początkowej fazie rozwoju w taki sposób, aby poprzez zmianę kierunku wzrostu twarzy zahamować rozwijającą się deformację łuków zębowych i twarzy.
Wady zgryzu są jednym z kilku objawów towarzyszących deformacji czaszkowo-twarzowej podczas wzrostu twarzy dziecka. Inne objawy dołączające się później to: problemy laryngologiczne(np. przerośnięte migdały podniebienne i gardłowe, krzywa przegroda nosa), bezdech senny, choroby stawu skroniowo żuchwowego, zmiany w szyjnym odcinku kręgosłupa i w dalszych jego częściach. Terapia ortotropiczna może istotnie wpłynąć na zdrowie ogólne dziecka i jego dalszy rozwój.
Celem ortotropii jest:
1.Poprawa oddychania, szczególnie poprzez zmianę nieprawidłowego ustnego toru oddychania dziecka na prawidłowy tor nosowy. Zmiana toru oddychania przyczynia się do poprawy ogólnego stanu zdrowia i rozwoju dziecka.
2.Poprawa estetyki twarzy przez zmianę kierunku wzrostu twarzy z nieprawidłowego, który zwykle przebiega w dół i do tyłu na prawidłowy, który przebiega do przodu.
3.Ustawienie prosto i stabilnie 32 zębów w łukach zębowych, czyli włącznie z zębami mądrości
Terapia ortotropiczna wymaga dużego zaangażowania ze strony pacjenta i jego opiekunów. Efektem ciężkiej pracy jest piękna twarz, zdrowy tor oddechowy, piękny, szeroki uśmiech oraz stabilnie i prosto uszeregowane zęby.
Czynniki kształtujące wzrost twarzy i łuków zębowych
Każdy, kto spełni określone warunki w okresie rozwoju, uzyska prawidłowo i trwale uszeregowane zęby oraz piękną twarz. Te warunki to:
•Zamknięte usta i oddychanie przez nos, gdy nie mówimy i nie śmiejemy się.
•Złączone w delikatnym kontakcie łuki zębowe, gdy nie jemy, nie mówimy, nie śmiejemy się.
•Język spoczywający w całości na podniebieniu. Żadna jego część nie może być między zębami
•Przełykanie z językiem na podniebieniu, bez wywoływania ruchu mięśni mimicznych.
•Żucie twardych pokarmów.
•Prosta postawa ciała i głowy.
W dzisiejszych czasach środowisko ma najbardziej negatywny wpływ na kierunek wzrostu twarzy dziecka i na kształt jego łuków zębowych. Już od dnia narodzin twarz dziecka poddawana jest czynnikom, które wpływają na jego prawidłowy lub nieprawidłowy rozwój. Istotny wpływ na rozwój twarzy ma fakt karmienia piersią i czas jego trwania. Kolejne wpływy środowiskowe to sposób podawania pierwszych półstałych pokarmów oraz rodzaj i twardość diety. Ogromne znaczenie ma tor oddychania indukowany czynnikami zewnętrznymi. Ma on wpływ na cały łańcuch zdarzeń, który prowadzi do zmiany spoczynkowej pozycji języka i żuchwy. Ustny tor oddychania, otwarte usta, niska pozycja języka oraz obniżona pozycja żuchwy powodują zmianę kierunku wzrostu twarzy z prawidłowego do przodu, na nieprawidłowy w dół i do tyłu. Rosnąca w dół twarz powoduje dalsze obniżanie języka i dalsze upośledzanie drożności dróg oddechowych. Kompensacja zwężonych dróg oddechowych wymusza zmiany w postawie szyjnego odcinka kręgosłupa. W ten sposób deformacje twarzy przenoszą się niżej na kręgosłup. Wewnątrzustnie wyrazem nieprawidłowego wzrostu jest zwężanie się łuków zębowych i stłoczenia zębów.
W przypadku nieprawidłowego rozwoju twarzy dziecka leczenie przyczynowe(ortotropia) możliwe jest wyłącznie w okresie wzrostu twarzy dziecka, przez wpływ na zmianę jego kierunku. Twarz kończy swój wzrost około 10-12 roku życia. Stąd optymalny czas na rozpoczęcie leczenia to 6-7 rok życia. To wiek, w którym z jednej strony twarz dziecka jeszcze rośnie i ma biologiczny potencjał do zmiany, a z drugiej rozpoczyna się okres dobrej współpracy, zrozumienia i wciąż bezkrytycznej postawy wobec dorosłych. Mając do dyspozycji pozostały potencjał wzrostowy twarzy dziecka można zmienić jego kierunek na prawidłowy i zatrzymać proces deformacji, a często naprawić szkody poczynione złym wzrostem.
Oddychanie
Oddychanie nosem pozwala oczyścić powietrze, nawilżyć je, ogrzać i dostarczyć substancji rozszerzającej oskrzeliki i naczynia włosowate(NO),a tym samym poprawić wymianę gazową w płucach. Nosowy tor oddechowy zapewnia utrzymanie zarówno prawidłowego poziomu dwutlenku węgla we krwi jak i jej kwasowości. Odpowiednie pH poprawia przekazywanie cząsteczek tlenu z hemoglobiny krwi do komórek organizmu. Oddychanie przez usta sprawia, że nieoczyszczone, suche i nieogrzane powietrze wpływa drażniąco na tkanki układu odpornościowego górnych dróg oddechowych. Jest to częsta przyczyna powiększenia się migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego. Tym samym uruchamia się błędne koło chorobowe, bo obrzęknięta tkanka migdałków dodatkowo utrudnia
oddychanie nosem. Powietrze wdychane ustami nie dostarcza substancji rozszerzającej oskrzeliki i naczynia włosowate płuc, co prowadzi do pogorszenia wymiany gazowej (utlenowania krwi). Ponadto hiperwentylacja, jaką wywołuje ustny tor oddechowy, powoduje spadek poziomu CO2 we krwi, podniesienie pH krwii pogorszenie dostarczania tlenu na poziomie komórkowym. W nosowym torze oddychania, podczas kontaktu z alergenem wziewnym, następuje większa produkcja przeciwciał IgA przez obfitą tkankę limfatyczną jamy nosowej. Daje to mniejsze ryzyko reakcji alergicznej oraz uczulenia. W ustnym torze oddychania ,podczas kontaktu z alergenem wziewnym, następuje większa produkcja przeciwciał IgG przez błonę śluzową płuc. Zwiększa to ryzyko reakcji alergicznej i uczulenia. Dziecko oddychające ustami jest niedotlenione, może rozwijać się gorzej, częściej choruje, miewa trudności z nauką i niechętnie podejmuje aktywność fizyczną. Szczególnie groźne jest spanie z otwartymi ustami! Dzieci rosną podczas snu i dotyczy to także twarzy. Podczas snu wydziela się hormon wzrostu, stąd otwarte usta nadają nieprawidłowy kierunek wzrostu twarzy. Objawy towarzyszące otwartej buzi w nocy, to głośny oddech, chrapanie, z czasem obturacyjny bezdech senny, coraz częściej rozpoznawany u dzieci. Obturacyjny bezdech senny to choroba spowodowana powtarzającymi się wielokrotnie w czasie snu epizodami zatrzymania oddechu(bezdechu) lub jego znacznego spłycenia (hipowentylacji).Przyczyną choroby jest zamykanie się światła dróg oddechowych na poziomie gardła, co zatrzymuje przepływ powietrza, powodując przejściowe niedotlenienie. Bezdechy powtarzające się od kilkunastu do kilkudziesięciu razy w ciągu każdej godziny snu, powodują liczne szkodliwe następstwa, m.in. zmęczenie, problemy z koncentracją, z czasem nadciśnienie tętnicze, zwiększone ryzyko wystąpienia udaru mózgu i zawału serca.
Jama ustna, układ zamknięty, układ otwarty
Prawidłowa pozycja spoczynkowa warg (gdy nie jemy i nie mówimy), łuków zębowych i języka polega na zamknięciu ust, delikatnym złączeniu zębów i ułożeniu całego języka na podniebieniu. Wargi, zęby i język w takiej pozycji tworzą układ zamknięty jamy ustnej. Gdy język opiera się stabilnie o podniebienie, zęby są złączone, a usta zamknięte, podniebienie miękkie przylega do języka i uszczelnia układ od tyłu. Oznacza to, że spanie z ustami zamkniętymi, zębami złączonymi, językiem w całości na podniebieniu otwiera górne drogi oddechowe i umożliwia swobodne i prawidłowe oddychanie nosem. Dzięki temu opór górnych dróg oddechowych podczas snu jest niższy, a oddech jest spokojniejszy i niesłyszalny. Układ zamknięty stabilizowany jest podciśnieniem wytworzonym między trzonem języka, a podniebieniem twardym. Ujemne ciśnienie w jamie ustnej nie wymaga aktywnego działania mięśni, a to oznacza samostabilizację układu. Warunkiem zamknięcia układu jest wystarczająca przestrzeń dla języka na podniebieniu i podświadomy odruch trzymania zębów razem przy złączonych ustach. Wąskie łuki zębowe są anatomiczną przeszkodą nie pozwalającą na automatyczne ułożenie języka na podniebieniu. Tym samym układ pozostaje otwarty. Oznacza to częściową blokadę górnych dróg oddechowych przez ruchome podniebienie miękkie i obniżoną pozycję języka, a przy otwartych ustach ustny tor oddychania.
Rzeczywista rotacja żuchwy
Rzeczywista rotacja żuchwy jest ważnym etapem w rozwoju twarzy dziecka. Polega na rotacji żuchwy wokół wirtualnej osi obrotu umieszczonej w okolicy siekaczy dolnych. Jest to zjawisko fizjologiczne i pożądane. W warunkach prawidłowego wzrostu twarzy rozpoczyna się około 6 ½ roku życia i trwa dwa lata. Rzeczywista rotacja żuchwy zachodzi w okresie przejścia z późnego uzębienia mlecznego we wczesne uzębienie stałe. W tym czasie zgryz otwarty przedni, płaskoguzkowe(starte) kły i trzonowce mleczne umożliwiają wysunięcie żuchwy z jej rotacją do przodu. W efekcie rotacji żuchwy do przodu bródka wysuwa się, pojawia się przestrzeń dla języka, który przesuwa się do przodu. W wyniku tych zmian postawa języka poprawia się, odsuwa się on od górnych dróg oddechowych i nie blokuje ich. Rzeczywista rotacja żuchwy jest istotą ortotropii. W 6-7 roku życia, poprzez poszerzenie łuków zębowych i wychylenie siekaczy stwarza się warunki do samoistnej realizacji rzeczywistej rotacji żuchwy. Ortotropia daje drugą szansę na przeprowadzenie rzeczywistej rotacji żuchwy. Warunkiem powodzenia jest potencjał wzrostowy twarzy. Rzeczywista rotacja żuchwy możliwa jest także wtedy, gdy leczenie rozpocznie się później, czyli w 8-9 roku życia. Leczenie polega na rozbudowie łuków zębowych i wywołaniu przejściowego zgryzu otwartego. Zgryz otwarty przedni na stałych siekaczach daje drugą szansę na realizację rzeczywistej rotacji żuchwy za pomocą aparatów wyjmowanych. Warunkiem powodzenia rzeczywistej rotacji żuchwy jest poprawa pozycji spoczynkowej warg, łuków zębowych i języka. Po 12 roku życia, czyli po zakończeniu wzrostu twarzy, szanse na sukces wywołania rzeczywistej rotacji żuchwy są nieprzewidywalne, co oznacza, że nie u wszystkich pacjentów udaje się ją wykonać. W praktyce u niewielu.
Idealny pacjent, idealny wiek
Istotą ortotropii jest wpływ na prawidłowy wzrost i rozwój twarzy dziecka. Im dłuższy czas pozostał do zakończenia wzrostu twarzy, czyli im młodsze dziecko, tym możliwości zmian biologicznych są większe. Z tego powodu leczenie warto rozpocząć możliwie wcześnie. Do 5 roku życia, w większości przypadków, wystarczające do zmiany kierunku wzrostu twarzy na prawidłowy jest wykonywanie ćwiczeń mięśniowo-posturalnych i stosowanie twardej diety. Po 5 roku życia deformacje czaszkowo-twarzowo-zębowo-wyrostkowe są już na tyle duże, że konieczne jest oprócz ćwiczeń zastosowanie aparatów wyjmowanych. Idealnym wiekiem na rozpoczęcie leczenia aparatami jest 6-7 rok życia. Do zakończenia wzrostu twarzy pozostaje wciąż odpowiednio dużo czasu, aby zdążyć ze zmianą kierunku wzrostu twarzy, a rozwój psychiczny dziecka, w większości przypadków, gwarantuje dobrą współpracę.
Rozpoczęcie leczenia później, szczególnie po 9 roku życia, daje nieprzewidywalny efekt. To znaczy, część pacjentów uzyskuje spektakularną poprawę, a u części poprawa jest mniejsza. Późne rozpoczęcie leczenia wymaga czasem zastosowania specjalnych narzędzi do protrakcji szczęki(przesunięcia do przodu), np. kołnierza z wyciągiem zewnątrzustnym. Ważnym czynnikiem sprzyjającym dobrym efektom leczenia, jest obecność zdrowych trzonowców i kłów mlecznych. Drugie trzonowce mleczne to zęby, na których opiera się aparat. Podsumowując, 7 rok życia to wiek wciąż dostatecznej odpowiedzi biologicznej na modyfikację wzrostu i czas dobrej współpracy ze strony pacjenta i rodziców. To dobry czas na rozpoczęcie leczenia.
Motywacja, współpraca, zespół
Motywacja rodziców i dziecka jest kluczowym czynnikiem dającym szansę na powodzenie terapii. Lekarz ortodonta wraz z rodzicami tworzą zespół trenerów, który prowadzi leczenie młodego pacjenta.
Ważne jest, aby rodzice byli solidarni w pracy z dzieckiem. W momentach trudnych dziecko będzie szukało pobłażania i „drogi na skróty” u mniej zaangażowanego rodzica. Najlepszym sposobem na sukces w terapii jest stworzenie drużyny rodzice –dziecko. Na powodzenie leczenia większy wpływ ma zaangażowanie rodziców niż stopień trudności przypadku.
Ortotropia to zmiana stylu życia. Zmieniamy nie tylko dziecko, ale także siebie. Przykład płynie z rodziny, a dzieci nas naśladują.
•Jeśli chcesz,aby dziecko miało zamknięte usta w spoczynku-zamknij usta.
•Jeśli ma jeść z zamkniętymi ustami-jedz z zamkniętymi ustami
.•Jeśli ma siedzieć prosto-siedź prosto.
•Jeśli ma wyraźnie mówić-mów wyraźnie.
Rodzice muszą być przykładem dla swojego dziecka. Nie ma gorszej metody niż: rób co ci każę, a ja będę robił inaczej.
Leczenie
Leczenie składa się z fazy przygotowawczej, treningowej i retencyjnej. Czas leczenia aktywnego, z częstością wizyt kontrolnych co 4 tygodnie, to około3,5 lat. Po tym okresie następuje faza retencyjna, która trwa do zakończenia wzrostu (16-18 rok życia). Jest możliwość zakończenia leczenia po fazie przygotowawczej, czyli po okresie 3-8 miesięcy i przejścia do fazy retencyjnej z powodów finansowych bądź złej współpracy ze strony dziecka.
Ważnym elementem terapii są ćwiczenia postawy jamy ustnej i całego ciała (GOPex) Ćwiczenia dobrej postawy są integralnym elementem planu leczenia. Sukces terapii możliwy jest wyłącznie wtedy, gdy zaangażowanie w wykonywanie ćwiczeń jest maksymalnie duże i długie. Ćwiczenia dobrej postawy (Good Oral Posture exercises) mają na celu nauczenie dziecka prawidłowej zamkniętej pozycji warg, zębów i języka, a także uwrażliwienie rodziców na otwarte usta u swojego dziecka. Ćwiczenia dobrej postawy są niezbędnym warunkiem trwałej zmiany oraz bezpiecznego przejścia do drugiej fazy leczenia aparatami, czyli fazy treningowej. Ćwiczenia muszą być wykonywane każdego dnia pod nadzorem rodzica przez cały okres leczenia! Wspólnym celem ćwiczeń dobrej postawy i fazy treningowej z bioblokiem3 jest nauczenie podświadomej zamkniętej postawy jamy ustnej. Utrzymywanie zamkniętej postawy jamy ustnej jest koniecznym warunkiem trwałej poprawy oddychania, dobrej estetyki twarzy i prostych zębów. Ćwiczenia dobrej postawy to:
•ćwiczenie liczenia/czytania;
•ćwiczenie żucia;
•ćwiczenie połykania;
•ćwiczenie prostego siedzenia
Etapy leczenia w ortotropii:
Etap pierwszy – przygotowawczy
Celem etapu przygotowawczego jest zwiększenie przestrzeni dla zębów języka oraz przygotowanie warunków do rzeczywistej rotacji żuchwy. Odbywa się to poprzez rozbudowę łuków zębowych, czyli przez ich wydłużenie i poszerzenie przy użyciu aparatów ruchomych typu bioblok (. Faza przygotowawcza trwa optymalnie od 3 do 4 miesięcy , a aparaty aktywowane są co 3-4 tygodnie. Pacjent nosi aparaty wyjmowane przez 24 godziny na dobę, również podczas posiłków. Wyjmuje je na kilka minut celem wyszczotkowania zębów i oczyszczenia aparatów. Odstępstwa od rygorystycznego przestrzegania zasad noszenia, np. wyjmowanie aparatów na czas posiłków, powodują kilkukrotne wydłużenie tej fazy leczenia i nie pozwalają na efektywną rozbudowę.
Rozbudowa poprzeczna łuków zębowych odbywa się poprzez rozkręcanie śrub w aparatach. Każdy milimetr rozbudowy poprzecznej łuków zębowych zwiększa ich wymiar o 1mm. Każde wydłużenie łuków zębowych o 1 mm , zwiększa ich wymiar o 2mm.Wydłużanie łuków zębowych realizuje się poprzez aktywację drutów pchających o 0,5 do 1mm na każdej wizycie. Śruba w aparacie górnym rozkręcana jest o ⅛ obrotu codziennie, co w sumie daje 0,7mm rozbudowy poprzecznej na tydzień. Śruba w aparacie dolnym rozkręcana jest o⅛ obrót u co drugi dzień. Wynika to z budowy żuchwy, która jest jedną kością, a to ogranicza prędkość jej rozbudowy. Szczęka składa się z dwóch kości połączonych szwem podniebiennym, a to umożliwia większe tempo ekspansji. Etap przygotowawczy wprowadza ogromne zmiany w łukach zębowych. Wychylenie górnych i dolnych zębów przednich oraz pojawienie się zgryzu otwartego może przejściowo pogorszyć estetykę uśmiechu określaną jako etap „brzydkiego kaczątka”. Należy podkreślić, że wychylenie zębów przednich jest niezbędnym warunkiem umożliwiającym przejście do etapu treningowego. W etapie treningowym dochodzi do wysunięcia żuchwy w toku rzeczywistej rotacji żuchwy i do spontanicznej acz bardzo rozciągniętej w czasie, pionizacji siekaczy i zamknięcia zgryzu otwartego przedniego.
Główne cele etapu przygotowawczego:
•rozbudowa górnego i dolnego łuku zębowego, aby stworzyć miejsce dla języka(tworzy się więcej miejsca niż potrzeba na uszeregowanie zębów, stąd szpary między zębami są prawidłowym obrazem tej fazy leczenia);
•przesunięcie szczęki do przodu i do góry;
•zwiększenie objętości jamy nosowej i zatok szczękowych;
•poprawa wyglądu środkowego piętra twarzy;
•poprawa wzorca połykania.
Znaczne zwiększenie przestrzeni dla języka pozwala na odsunięcie go od dróg oddechowych i położenie na podniebieniu. To często współwystępuje z poprawą pozycji głowy i szyi.
Etap drugi – treningowy
Jest to najważniejszy etap leczenia, w którym zawiera się sens i cel terapii. Twa od 2 do 3,5lat przy dobrej współpracy. Celem jest pomoc pacjentowi w zmianie postawy-szczególnie postawy żuchwy i w zwiększeniu spoczynkowego napięcia mięśni. Etap treningowy wymaga doskonałej współpracy ze strony pacjenta. O ile w pierwszej fazie –przygotowawczej, aparat wykonywał większość pracy, o tyle w fazie drugiej-treningowej, aparat jest tylko narzędziem pomocniczym, a zasadniczą pracę wykonuje pacjent. Aparat treningowy jest aparatem biernym ,a jego głównym zadaniem jest przypominanie pacjentowi, aby trzymał żuchwę w prawidłowej pozycji. Docelowo aparat treningowy musi być noszony 20-22 godziny na dobę. Przez pozostałe dwie godziny noszone są aparaty retencyjne.
W czasie kolejnych miesięcy, gdy pacjent nauczy się trzymać zamknięte usta, złączone zęby i język na podniebieniu, wychylone zęby przednie zaczną się bardzo powoli pionizować. Naturalne, powolne torkowanie się siekaczy, jest zjawiskiem dającym najwyższy poziom stabilności. W trakcie tego procesu następuje doprzedni wzrost szczęki poprawa profilu twarzy.
Czas fazy przygotowawczej i fazy treningowej zajmuje około 3,5 roku. Jest on zależny od poziomu współpracy polegającym na noszeniu aparatów, wykonywaniu ćwiczeń postawy i ćwiczeń zwiększających napięcie mięśniowe.
Etap trzeci – retencja
Etap retencji trwa do zakończenia wzrostu, czyli do 16 lat u dziewcząt i 18 lat u chłopców. W tym czasie pacjent zakłada na noc aparat treningowy. Jego zadaniem jest nieustające przypominanie prawidłowej postawy jamy ustnej, szczególnie w nocy. Dla porównania, klasyczna ortodoncja zaleca noszenie retencji do końca życia lub tak długo, jak długo pacjent chce mieć prosto ustawione zęby. W ortotropii dąży się do stanu, w którym prawidłowa pozycja języka i warg staje się naturalnym retainerem pacjenta.
